فارکس چیست؟ | آموزش بازار ارز جهانی به زبان ساده

بازار فارکس بزرگ‌ترین و پویاترین بازار مالی جهان است؛ بازاری که در آن ارزهای مختلف کشورها در برابر یکدیگر معامله می‌شوند و همین تبادل دائمی، روزانه میلیاردها دلار حجم مالی ایجاد می‌کند. فارکس برخلاف بسیاری از بازارها محدود به ساعت یا مکان خاصی نیست و عملاً به‌صورت ۲۴ ساعته در تمام روزهای کاری هفته فعال است. همین ویژگی‌ها باعث شده معامله‌گران، مؤسسات مالی و بانک‌های بزرگ از سراسر دنیا در این بازار حضور داشته باشند. برای بسیاری از افراد، ورود به ترید فارکس نقطه شروع آشنایی با دنیای معاملات بین‌المللی است. اما درک مفهوم فارکس، سازوکار آن و اینکه دقیقاً در این بازار چه چیزی معامله می‌شود، گام اول برای شروع یک مسیر معاملاتی اصولی است.
در این مقاله قرار است از پایه‌ترین بخش‌ها آغاز کنیم؛ از تعریف فارکس و جفت‌ارزها گرفته تا ساختار بازار، نقش بروکرها، مزایا و ریسک‌ها و در نهایت نحوه معامله در این بازار. همه چیز به زبان ساده و کاملاً کاربردی توضیح داده می‌شود تا بدون داشتن پیش‌زمینه قبلی هم بتوانید با مفهوم و شیوه کار فارکس آشنا شوید.

تعریف بازار فارکس

بازار فارکس یا Foreign Exchange Market  بازاری است که در آن ارزهای مختلف کشورها در برابر یکدیگر خرید و فروش می‌شوند. این بازار مانند بورس یک مکان فیزیکی خاص ندارد، بلکه یک شبکه گسترده بین‌بانکی و آنلاین است که از طریق آن میلیاردها دلار سرمایه در طول روز جابه‌جا می‌شود.

فارکس جایی است که قیمت ارزها بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. هر زمان کشورها تجارت داشته باشند، بانک‌ها انتقال مالی انجام دهند، مؤسسات بزرگ سرمایه‌گذاری بخواهند دارایی‌های بین‌المللی خود را پوشش ریسک کنند یا معامله‌گران خرد بخواهند از نوسانات قیمت سود بگیرند، این فعالیت‌ها روی قیمت ارزها تأثیر می‌گذارد. به همین دلیل، نرخ ارز همیشه در حال تغییر است و معامله‌گران از همین نوسانات استفاده می‌کنند تا سود کسب کنند. درک این نوسانات بخشی از آشنایی با نرخ ارز در بازار فارکس است؛ مفهومی که برای ورود به معامله‌گری ضروری است.

فارکس یک بازار آزاد و پویا است؛ زیرا توسط دولت‌ها کنترل نمی‌شود و بازیگران اصلی آن بانک‌ها، مؤسسات مالی و نقدینگی جهانی هستند. به همین دلیل، حجم معاملات آن بسیار بیشتر از هر بازار دیگری در جهان است. این حجم بالا باعث شده فارکس به بازاری تبدیل شود که در آن سفارش‌ها با سرعت بسیار زیاد انجام می‌شوند و نقدینگی تقریباً همیشه وجود دارد. برای اینکه بدانیم در فارکس دقیقاً چه چیزی معامله می‌شود، باید مفهوم «جفت‌ارز» و «نرخ تبادل» را بررسی کنیم. این مفاهیم پایه معاملات فارکس هستند و بدون درک آن‌ها نمی‌توان وارد بخش‌های پیچیده‌تر آموزش فارکس شد.

جفت‌ارزها و نرخ تبادل

در فارکس، شما هیچ‌وقت یک ارز را به‌تنهایی معامله نمی‌کنید. هر معامله‌ای شامل دو ارز است که در قالب یک «جفت‌ارز» نمایش داده می‌شود. دلیلش ساده است: وقتی یک ارز را می‌خرید، هم‌زمان ارز دیگری را می‌فروشید و زمانی که یک ارز را می‌فروشید، در واقع ارز دیگری را خریداری می‌کنید. به همین دلیل فارکس همیشه به شکل نسبتی از دو ارز تعریف می‌شود.

جفت‌ارز چیست؟

جفت‌ارز (Currency Pair) ترکیبی از دو ارز مختلف است، مثلاً:

• EUR/USD
• GBP/JPY
• USD/TRY
• XAU/USD  (طلا در برابر دلار)

ارز اول را ارز پایه (Base Currency) و ارز دوم را ارز مقابل (Quote Currency) می‌گویند. مثلاً در EUR/USD :

• EUR ارز پایه است
• USD ارز مقابل است

اگر قیمت EUR/USD برابر با 1.0850 باشد، یعنی هر ۱ یورو = ۱.۰۸۵۰ دلار آمریکا.

نرخ تبادل چیست؟

نرخ تبادل (Exchange Rate) عددی است که نشان می‌دهد ارز پایه نسبت به ارز مقابل چقدر ارزش دارد. همین عدد لحظه‌به‌لحظه تغییر می‌کند؛ چون معامله‌گران و بانک‌ها مدام خرید و فروش انجام می‌دهند و تقاضا قیمت را بالا یا پایین می‌برد.

چرا نرخ ارز دائماً تغییر می‌کند؟

به دلایل مختلف:

• تغییرات نرخ بهره بانک‌های مرکزی
• وضعیت اقتصادی کشورها
• اخبار سیاسی
• تورم
• عرضه و تقاضای جهانی
• گزارش‌های اقتصادی مانند NFP یا CPI

همین تغییرهاست که فرصت معامله ایجاد می‌کند و باعث می‌شود معامله‌گران با تحلیل روند بازار، از حرکت قیمت‌ها سود بگیرند.

شرکت‌کنندگان اصلی بازار (بانک‌ها، بروکرها، معامله‌گران)

بازار فارکس برخلاف تصور بسیاری از افراد، فقط مخصوص معامله‌گران خرد یا تریدرهای کوچک نیست. این بازار ساختاری عمیق و بسیار بزرگ دارد که بازیگران اصلی آن بانک‌ها، مؤسسات مالی و شرکت‌های چندملیتی هستند. معامله‌گران خرد تنها بخش کوچکی از این جریان عظیم را تشکیل می‌دهند. برای درک بهتر فارکس، باید بدانیم چه کسانی پشت این حجم بزرگ مالی قرار دارند و هر کدام چه نقشی در جریان قیمت‌ها ایفا می‌کنند.

• بانک‌ها و بازار بین‌بانکی

هسته اصلی فارکس، بانک‌های بزرگ جهان هستند. این بانک‌ها در شبکه‌ای به نام Interbank Market با یکدیگر معامله می‌کنند. در این شبکه، مبالغی با اندازه‌های بسیار بزرگ مبادله می‌شود که تأثیر مستقیم بر قیمت جفت‌ارزها دارد. بانک‌ها بنا به دلایل مختلف معامله می‌کنند: برای مثال پوشش ریسک، تبدیل ارز برای مشتریان بین‌المللی، یا حتی سفته‌بازی.

• بانک‌های مرکزی

بانک مرکزی هر کشور یکی از قدرتمندترین تأثیرگذاران بازار ارز است. نرخ بهره، سیاست‌های پولی، خرید و فروش ذخایر ارزی و تصمیمات اقتصادی دولت‌ها می‌توانند قیمت جفت‌ارزها را در لحظه جابه‌جا کنند. برای نمونه زمانی که فدرال رزرو آمریکا نرخ بهره را افزایش می‌دهد، ارزش دلار معمولاً تقویت می‌شود.

• شرکت‌ها و مؤسسات مالی

شرکت‌های بزرگ بین‌المللی دائماً نیاز به تبدیل ارز دارند. اگر یک شرکت اروپایی بخواهد از آمریکا کالا خریداری کند، باید یورو را به دلار تبدیل کند و همین تقاضا به تغییر قیمت‌ها کمک می‌کند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری بزرگ نیز در این بازار حضور دارند و بر اساس تحلیل‌های اقتصادی و کلان اقدام به خرید یا فروش ارز می‌کنند.

• بروکرها (کارگزاران)

بروکرها پل ارتباطی معامله‌گران خرد با بازار هستند. معامله‌گران کوچک بدون بروکر نمی‌توانند مستقیماً به بازار بین‌بانکی وصل شوند، پس بروکر با فراهم کردن پلتفرم‌های معاملاتی مثل متاتریدر، امکان اتصال ما به بازار را فراهم می‌کند. بروکرها قیمت‌ها را از تأمین‌کنندگان نقدینگی (Liquidity Providers) دریافت کرده و برای مشتریان نمایش می‌دهند.

• معامله‌گران خرد

این بخش شامل معامله‌گران معمولی، افراد حقیقی و کسانی است که از خانه یا دفتر خود معامله می‌کنند. معامله‌گران خرد با حجم معاملات کوچک‌تر وارد بازار می‌شوند؛ اما تعداد زیاد آن‌ها باعث شده مجموع معاملاتشان یک بخش قابل‌توجه از بازار را تشکیل دهد.

ساختار و عملکرد بازار فارکس

بازار فارکس یک بازار متمرکز مانند بورس نیست. هیچ ساختمان یا تالاری وجود ندارد که همه معامله‌گران در آن جمع شده باشند. به‌جای آن، فارکس از یک شبکه گسترده جهانی تشکیل شده که بانک‌ها، مؤسسات مالی، بروکرها و معامله‌گران از طریق اینترنت به آن متصل هستند. همین ساختار غیرمتمرکز باعث شده فارکس ۲۴ ساعته، انعطاف‌پذیر و بسیار سریع باشد.

بیشتر بدانید: ربات فارکس چیست؟

بازار بین‌بانکی (Interbank Market)

قلب بازار فارکس، شبکه‌ای است به نام «بین‌بانکی». این شبکه شامل بزرگ‌ترین بانک‌های جهان است که میلیاردها دلار را روزانه بین خود معامله می‌کنند. قیمت‌هایی که در پلتفرم‌های معاملاتی می‌بینیم، در واقع از همین بازار بین‌بانکی به‌دست می‌آید. بانک‌ها در بازار بین‌بانکی با دلایل زیر معامله می‌کنند:

•   تأمین نقدینگی
•   پوشش ریسک معاملات بین‌المللی
•   تبدیل ارز برای مشتریان
•   سفته‌بازی و کسب سود

این بازار همان جایی است که نرخ واقعی ارزها شکل می‌گیرد و سپس بروکرها آن را به معامله‌گران خرد نمایش می‌دهند.

نقش بروکرها و پلتفرم‌های معاملاتی

نقش بروکرها در فارکس

بروکرها واسطه‌ای هستند که معامله‌گر خرد را به بازار وصل می‌کنند. بدون یک بروکر، دسترسی به بازار بین‌بانکی تقریباً غیرممکن است.

بروکرها:

•   قیمت‌ها را از تأمین‌کنندگان نقدینگی دریافت می‌کنند،
•   آن‌ها را در پلتفرم‌هایی مانند پلتفرم متاتریدر در اختیار معامله‌گران قرار می‌دهند،
•   سفارش خرید یا فروش معامله‌گر را دریافت کرده و به بازار منتقل می‌کنند.

هر بروکر مدل اجرای متفاوتی دارد؛ بعضی‌ها ECN هستند، بعضی‌ها STP و برخی Market Maker. اما در هر حالت، معامله‌گر از طریق پلتفرم معاملاتی خود سفارش‌ها را ثبت می‌کند و بروکر آن را اجرا می‌کند. انتخاب یک بروکر معتبر و رگوله مثل بروکر اوتت، مهم‌ترین تصمیم هر معامله‌گر است؛ چون کیفیت اجرای سفارش، سرعت، اسپرد و امنیت سرمایه به آن بستگی دارد.

پلتفرم‌های معاملاتی

پلتفرم‌ها ابزار اصلی معامله هستند. متاتریدر یکی از محبوب‌ترین آن‌هاست و معامله‌گران با آن:

•   چارت را مشاهده می‌کنند
•   تحلیل انجام می‌دهند
•   سفارش‌های خرید و فروش ثبت می‌کنند
•   معاملات را مدیریت می‌کنند

پلتفرم‌های دیگر نیز وجود دارند اما متاتریدر در سراسر جهان شناخته‌شده‌ترین انتخاب معامله‌گران است.

بیشتر بخوانید: ماشین حساب فارکس چیست؟

ساعات کاری بازار جهانی

بازار فارکس در ۵ روز هفته به صورت ۲۴ ساعته فعال است. این فعالیت بدون توقف به دلیل وجود چهار سشن معاملاتی اصلی است:

۱. سشن سیدنی (آسیا)

شروع حرکات روز از این سشن است.

۲. سشن توکیو

حرکت آرام اما منظم؛ مخصوصاً روی جفت‌ارزهای ین ژاپن.

۳. سشن لندن

پرنوسان‌ترین سشن روز؛ حجم بالا و فرصت‌های زیاد.

۴. سشن نیویورک

هم‌پوشانی لندن و نیویورک یکی از بهترین زمان‌ها برای معامله است. این ساختار زمانی باعث می‌شود معامله‌گران از سراسر جهان بتوانند در هر ساعت از شبانه‌روز وارد بازار شوند.

مزایا و ریسک‌های بازار فارکس

بازار فارکس برای بسیاری از معامله‌گران جذاب است، چون فرصت‌های سودآوری متنوعی در اختیار قرار می‌دهد و امکان معامله در هر ساعت از شبانه‌روز وجود دارد. اما در کنار این جذابیت‌ها، فارکس بازاری پرنوسان و همراه با ریسک است. درک هر دو طرف این بازار—مزیت‌ها و خطرات—برای هر کسی که قصد شروع معامله دارد ضروری است.

نقدینگی بسیار بالا

یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌های فارکس، حجم عظیم نقدینگی آن است. نقدینگی یعنی امکان انجام سریع خرید و فروش بدون اینکه قیمت به‌طور ناگهانی تغییر کند. وقتی بازار نقدینگی بالایی دارد، سفارش‌ها تقریباً بلافاصله انجام می‌شوند. این ویژگی برای معامله‌گران بسیار ارزشمند است، زیرا هنگام ورود یا خروج از پوزیشن با مشکل مواجه نمی‌شوند.

وقتی یک معامله‌گر قصد دارد جفت‌ارزی مثل EUR/USD را بخرد یا بفروشد، به‌دلیل حجم بالای نقدینگی، سفارش او به‌سرعت انجام خواهد شد. این موضوع به‌خصوص برای کسانی که سبک «ترید روزانه فارکس» دارند بسیار اهمیت دارد، چون نیاز دارند در لحظه وارد معامله شوند و از حرکت‌های کوتاه‌مدت قیمت استفاده کنند.

اهرم (Leverage) و مدیریت ریسک

ویژگی دیگر فارکس، وجود اهرم است. اهرم باعث می‌شود معامله‌گر با سرمایه‌ای بیشتر از موجودی حساب خود وارد معامله شود. برای مثال اهرم ۱:۱۰۰ یعنی معامله‌گر می‌تواند با ۱۰۰ برابر موجودی خود معامله کند. اهرم به معامله‌گر امکان می‌دهد با سرمایه کم، وارد معاملات بزرگ‌تر شود؛ اما در عین حال ریسک را هم بالا می‌برد. همان‌طور که سود بزرگ‌تر می‌شود، ضرر نیز می‌تواند بزرگ‌تر باشد.
معامله‌گر در فارکس باید دقیقاً بداند چگونه با اهرم کار کند، حد ضرر بگذارد و از وارد کردن حجم‌های غیرمنطقی خودداری کند. در این بخش مدیریت ریسک اهمیت زیادی پیدا می‌کند؛ زیرا استفاده نادرست از اهرم می‌تواند منجر به کال‌مارجین و از دست دادن کل سرمایه شود.

فرصت‌های نوسان‌گیری و ترید روزانه

فارکس بازاری است که همیشه در حال نوسان است؛ حتی در آرام‌ترین ساعات نیز تغییرات ریزی وجود دارد که برای بسیاری از معامله‌گران اهمیت دارد. این نوسانات مداوم فرصتی برای کسانی ایجاد می‌کند که دوست دارند معاملات کوتاه‌مدت، اسکالپ یا میان‌مدت انجام دهند. معامله‌گران می‌توانند از رشد قیمت سود بگیرند یا از ریزش آن با معاملات فروش کسب سود کنند. وجود معاملات دوطرفه یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های فارکس است. یعنی شما فقط از بالا رفتن قیمت سود نمی‌گیرید؛ اگر قیمت کاهش پیدا کند هم، در صورت تحلیل درست، می‌توانید سود کنید. همچنین ابزارهایی مانند شاخص دلار در فارکس، گزارش‌های اقتصادی، اخبار بانکی و رفتار بانک‌های مرکزی فرصت‌هایی برای تحلیل و یافتن روندهای سودآور ایجاد می‌کنند.

جمع‌بندی

بازار فارکس دنیایی گسترده، پویا و همیشه فعال است. چه بخواهید معامله‌گر روزانه باشید و چه قصد داشته باشید در بلندمدت جفت‌ارزها را دنبال کنید، شناخت اصول و سازوکار فارکس اولین و مهم‌ترین قدم برای ورود به این بازار محسوب می‌شود. فارکس به دلیل حجم عظیم نقدینگی، دسترسی آسان، امکان معامله دوطرفه و قابلیت استفاده از اهرم، فرصت‌های متنوعی برای معامله‌گران ایجاد می‌کند؛ اما همین ویژگی‌ها اگر هدف شما کسب تجربه و ساختن یک مسیر پایدار در معامله‌گری است، آموزش مستمر، تمرین در حساب دمو، انتخاب بروکر معتبر و استفاده از ابزارهایی مثل پلتفرم متاتریدر می‌تواند مسیر شما را هموار کند. در نهایت، فارکس بازاری است که می‌تواند فرصت‌های زیادی ایجاد کند، اما موفقیت در آن نیازمند صبر، نظم و یادگیری مداوم است.

سوالات متداول

فارکس برای مبتدیان مناسب است؟

بله، اما به شرطی که با آموزش درست وارد بازار شوند. فارکس بازاری حساسی است و تصمیم‌های عجولانه می‌توانند باعث ضررهای سنگین شوند. اگر آموزش مناسب، مدیریت سرمایه درست و تمرین کافی وجود داشته باشد، فارکس می‌تواند یکی از بهترین گزینه‌ها برای شروع معامله‌گری باشد. مشکل زمانی ایجاد می‌شود که فرد بدون درک مفاهیم اولیه و بدون مرور رفتار بازار، وارد حساب واقعی شده و از اهرم‌های سنگین استفاده می‌کند.

حداقل سرمایه برای ورود به فارکس چقدر است؟

فارکس برخلاف بسیاری از بازارها نیاز به سرمایه زیاد ندارد. معمولاً معامله‌گران می‌توانند با مبالغ کم وارد بازار شوند، اما نکته اصلی این است که سرمایه باید متناسب با مدیریت ریسک باشد. به‌طور معمول، اگر فرد بخواهد با حجم مناسب، ریسک کنترل‌شده و استراتژی منطقی معامله کند، داشتن سرمایه‌ای که امکان تحمل ضررهای طبیعی بازار را فراهم کند ضروری است. ورود با سرمایه خیلی کم باعث می‌شود معامله‌گر مجبور به استفاده از اهرم بالا شود و این موضوع ریسک را به شدت افزایش می‌دهد.

چه پلتفرم‌هایی برای معامله در فارکس مناسب است؟

یکی از بهترین و رایج‌ترین پلتفرم‌ها برای معامله در فارکس، پلتفرم متاتریدر است. متاتریدر امکانات گسترده‌ای برای تحلیل تکنیکال، مدیریت معاملات، ثبت سفارش و بررسی نمودارها دارد و توسط اغلب بروکرهای معتبر پشتیبانی می‌شود. پلتفرم‌های دیگر نیز وجود دارند، اما متاتریدر از نظر سادگی، دسترسی جهانی و قابلیت‌های گسترده، محبوب‌ترین گزینه برای معامله‌گران تازه‌کار و حرفه‌ای است.

تفاوت فارکس با بورس چیست؟

تفاوت اصلی این دو بازار در ماهیت معامله و ساختار بازار است. بورس معمولاً محدود به کشور خاصی است و ساعات معاملاتی مشخصی دارد، اما فارکس بازاری جهانی و ۲۴ ساعته است. در بورس، سهام شرکت‌ها معامله می‌شود، در حالی که در فارکس ارز کشورها، طلا، نفت و برخی دارایی‌های دیگر مبادله می‌شود. همچنین در فارکس امکان معامله دوطرفه وجود دارد؛ یعنی می‌توان از رشد قیمت سود گرفت یا از ریزش آن بهره‌مند شد. در بورس چنین قابلیتی محدودتر است. فارکس اهرم‌های بیشتری برای معامله‌گران فراهم می‌کند، اما در مقابل، ریسک‌ها نیز بیشتر است. در نهایت انتخاب بین این دو بازار بستگی به هدف، میزان ریسک‌پذیری و سطح تجربه معامله‌گر دارد.