فیبوناچی چیست؟

فیبوناچی در تحلیل تکنیکال یکی از آن ابزارهایی است که فراتر از خطوط و اعداد روی نمودار عمل می‌کند — پلی میان ریاضیات و احساسات جمعی بازار. شاید در نگاه اول تنها چند عدد به‌نظر برسد، اما پشت این توالی ساده، منطقی نهفته است که قرن‌هاست ذهن ریاضی‌دانان، هنرمندان و امروز تریدرها را به خود جذب کرده.

داستان از قرن سیزدهم میلادی آغاز شد، زمانی که لئوناردو فیبوناچی، ریاضی‌دان ایتالیایی، دنباله‌ای از اعداد را معرفی کرد که در طبیعت به‌طور شگفت‌انگیزی تکرار می‌شوند؛ از نسبت میان اجزای صدف و گل آفتابگردان گرفته تا معماری باستان و حتی ساختار بدن انسان. نسبت میان این اعداد، که به نسبت طلایی (1.618) معروف است، به‌مرور در تحلیل بازارهای مالی هم وارد شد.

تریدرها دریافتند که رفتار جمعی معامله‌گران نیز از همین الگو پیروی می‌کند — بازارها بالا می‌روند، عقب‌نشینی می‌کنند، و دوباره در مسیر روند اصلی ادامه می‌دهند. اینجاست که ابزار فیبوناچی اصلاحی (Fibonacci Retracement) وارد عمل می‌شود؛ ابزاری که به شما کمک می‌کند نقاط احتمالی بازگشت یا توقف قیمت را روی چارت مشخص کنید.

در این مقاله از بلاگ اوتت مارکتس، به زبان ساده توضیح می‌دهیم فیبوناچی چیست، نحوه رسم فیبوناچی در متاتریدر چگونه است و چرا شناخت نسبت فیبوناچی در تحلیل تکنیکال می‌تواند دقت معاملات شما را چند برابر کند.

عدد فیبوناچی و نسبت طلایی

همه‌چیز از یک دنباله‌ی ساده شروع شد. ریاضی‌دانی به نام لئوناردو فیبوناچی در قرن سیزدهم میلادی، هنگام حل یک مسئله درباره‌ی رشد جمعیت خرگوش‌ها، به دنباله‌ای از اعداد رسید که بعدها دنیای ریاضی و بازارها را متحول کرد.

این دنباله به‌صورت زیر شکل می‌گیرد:
۰، ۱، ۱، ۲، ۳، ۵، ۸، ۱۳، ۲۱، ۳۴، ۵۵، ۸۹، ۱۴۴ …

الگو ساده است: هر عدد، حاصل جمع دو عدد قبل از خودش است. اما راز اصلی در نسبت میان این اعداد نهفته است. اگر هر عدد را بر عدد قبلی تقسیم کنید، عددی نزدیک به ۱.۶۱۸ به‌دست می‌آید — که آن را نسبت طلایی (Golden Ratio) می‌نامند.

این نسبت در همه‌جا دیده می‌شود: در پوسته‌ی حلزون‌ها، گلبرگ‌های آفتابگردان، ساختار DNA، حتی در نقاشی‌های داوینچی و ستون‌های پارتنون یونان. جهان ما با این نظم طلایی ساخته شده است.

بازارهای مالی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. رفتار جمعی انسان‌ها در خرید و فروش دارایی‌ها اغلب الگویی تکرارشونده دارد. وقتی قیمت‌ها رشد یا افت می‌کنند، معمولاً در درصدهای خاصی از مسیر خود مکث کرده یا برمی‌گردند — و این درصدها همان نسبت‌های معروف فیبوناچی (۲۳.۶٪، ۳۸.۲٪، ۵۰٪، ۶۱.۸٪ و ۷۸.۶٪) هستند.

در واقع، نسبت فیبوناچی در تحلیل تکنیکال پلی میان ریاضی و احساسات انسانی است. این نسبت‌ها نه بر اساس پیش‌بینی، بلکه بر پایه‌ی رفتار طبیعی بازار شکل گرفته‌اند. وقتی تریدرها از ابزار فیبوناچی در چارت استفاده می‌کنند، در واقع در حال اندازه‌گیری میزان اعتماد، ترس، یا طمع دیگر معامله‌گران هستند. و این همان چیزی است که بازار را زنده و قابل‌پیش‌بینی می‌کند.

انواع ابزارهای فیبوناچی در متاتریدر

وقتی برای اولین‌بار وارد پلتفرم متاتریدر ۴ یا ۵ می‌شوید، ممکن است ابزارهای مختلف فیبوناچی کمی گیج‌کننده به‌نظر برسند. اما نگران نباشید — همه‌ی آن‌ها بر پایه‌ی همان نسبت‌های طلایی ساخته شده‌اند و فقط برای اهداف متفاوتی استفاده می‌شوند. در متاتریدر، سه ابزار فیبوناچی بیش از همه کاربرد دارند:

۱. فیبوناچی اصلاحی (Fibonacci Retracement)

اصلی‌ترین و پرکاربردترین ابزار فیبوناچی است. از آن برای شناسایی سطوح بازگشت احتمالی قیمت در یک روند استفاده می‌شود.

فرض کنید طلا از ۱۸۰۰ دلار تا ۲۰۰۰ دلار رشد کرده است. حالا بازار شروع به اصلاح می‌کند و شما می‌خواهید بدانید این اصلاح تا کجا ممکن است ادامه پیدا کند. با رسم فیبوناچی اصلاحی از کف (۱۸۰۰) تا سقف (۲۰۰۰)، متاتریدر سطوح مهمی مانند ۳۸.۲٪، ۵۰٪ و ۶۱.۸٪ را برایتان مشخص می‌کند.

در این مثال، سطح ۶۱.۸٪ یعنی حدود ۱۸۸۰ دلار، ممکن است همان جایی باشد که قیمت دوباره به سمت بالا بازمی‌گردد. این سطح را معمولاً «منطقه طلایی فیبوناچی» می‌نامند — نقطه‌ای که خریداران جدید وارد بازار می‌شوند.

بیشتر بخوانید: طریقه استفاده از متاتریدر 5

۲. فیبوناچی گسترشی (Fibonacci Extension)

این ابزار دقیقاً برعکس نوع قبلی عمل می‌کند. به‌جای پیش‌بینی محل اصلاح، هدف آن پیش‌بینی تارگت‌های قیمتی آینده است.

به‌عبارت ساده‌تر، وقتی اصلاح قیمت تمام شد و روند اصلی دوباره آغاز شد، تریدر با استفاده از فیبوناچی گسترشی (Extension) می‌تواند نقاط احتمالی رسیدن قیمت را مشخص کند — مثلاً ۱۲۷٪، ۱۶۱.۸٪ یا ۲۶۱.۸٪. 

اگر در روند صعودی، قیمت از ۱۸۰۰ تا ۲۰۰۰ دلار بالا رفته و سپس تا سطح ۶۱.۸٪ (۱۸۸۰) اصلاح کرده، سطح ۱۶۱.۸٪ فیبوناچی گسترشی می‌تواند تارگت بعدی یعنی حدود ۲۲۰۰ دلار باشد. به همین دلیل، این ابزار برای تنظیم حد سود (Take Profit) بسیار محبوب است.

۳. فیبوناچی زمانی (Fibonacci Time Zones)

در حالی که دو ابزار قبلی روی محور قیمت تمرکز دارند، فیبوناچی زمانی به زمان توجه می‌کند. این ابزار، فواصل زمانی بین نقاط چرخش بازار را اندازه‌گیری می‌کند و تلاش می‌کند زمان‌های احتمالی تغییر روند در آینده را پیش‌بینی کند.

هر خط عمودی در این ابزار، بر اساس اعداد دنباله فیبوناچی (۱، ۲، ۳، ۵، ۸، ۱۳…) فاصله‌گذاری می‌شود و به تحلیلگر کمک می‌کند درک بهتری از چرخه‌های بازار داشته باشد.

در یک جمله می‌توان گفت:

• فیبوناچی اصلاحی برای تشخیص پایان اصلاح
• فیبوناچی گسترشی برای تعیین تارگت سود
• فیبوناچی زمانی برای پیش‌بینی نقاط تغییر روند

استفاده درست از این ابزارها، یکی از نشانه‌های تریدر حرفه‌ای است.

چگونه سطوح فیبوناچی را در متاتریدر رسم کنیم؟

وقتی برای اولین بار با فیبوناچی اصلاحی در پلتفرم متاتریدر کار می‌کنید، ممکن است ظاهر خطوط و درصدها کمی پیچیده به‌نظر برسد. اما کافی است یک بار آن را درست رسم کنید تا متوجه شوید چقدر ساده و منطقی است. برای رسم فیبوناچی در متاتریدر، این مراحل را دنبال کنید:

۱. انتخاب نقطه‌ی شروع و پایان روند

ابتدا باید تشخیص دهید بازار در حال حاضر در چه روندی قرار دارد — صعودی یا نزولی. اگر روند صعودی است، نقطه‌ی شروع رسم را از کف موج (Low) به سقف موج (High) بکشید. اگر روند نزولی است، برعکس: از سقف به کف بکشید.

مثلاً فرض کنید جفت‌ارز EUR/USD از ۱.۰۵۰۰ تا ۱.۱۰۵۰ رشد کرده است. برای رسم فیبوناچی اصلاحی، ابزار را از کف ۱.۰۵۰۰ به سقف ۱.۱۰۵۰ وصل کنید.

۲. مشاهده‌ی سطوح اصلاحی روی نمودار

به‌محض رها کردن موس، خطوط افقی ظاهر می‌شوند: ۲۳.۶٪ – ۳۸.۲٪ – ۵۰٪ – ۶۱.۸٪ – ۷۸.۶٪

هرکدام از این درصدها نشان می‌دهند قیمت ممکن است تا کجا عقب‌نشینی کند قبل از اینکه دوباره در جهت روند اصلی حرکت کند. به‌طور معمول، سطح ۶۱.۸٪ مهم‌ترین و قوی‌ترین سطح بازگشت است و به آن «منطقه طلایی فیبوناچی» می‌گویند. در مثال بالا، اگر قیمت پس از رشد از ۱.۱۰۵۰ تا سطح ۶۱.۸٪ اصلاح شود (حدود ۱.۰۷۵۰)، بسیاری از تریدرها منتظر سیگنال خرید در آن محدوده خواهند بود.

۳. ترکیب با سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال

هیچ ابزاری به‌تنهایی کافی نیست — فیبوناچی زمانی بهترین نتیجه را می‌دهد که با ابزارهای دیگر ترکیب شود. اگر سطح ۶۱.۸٪ همزمان با یک حمایت قوی یا الگوی کندلی بازگشتی مثل Pin Bar یا Engulfing همراه باشد، احتمال بازگشت قیمت بسیار بیشتر می‌شود. به همین ترتیب، در روند نزولی نیز اگر قیمت به سطح فیبوناچی و مقاومت قوی برسد، ممکن است زمان مناسبی برای فروش (Sell) باشد.

۴. تفسیر هوشمندانه‌ی سطوح فیبوناچی

نکته‌ی مهم این است که فیبوناچی پیش‌بینی مطلق نیست؛ بلکه ابزاری برای تخمین رفتار احتمالی بازار است. این سطوح در واقع محدوده‌هایی هستند که معامله‌گران حرفه‌ای منتظر واکنش بازارند. اگر قیمت در نزدیکی سطح ۵۰٪ کند شود، یا در ۶۱.۸٪ با حجم بالا برگردد، این نشانه‌ی اعتماد جمعی بازار به همان سطح است.

در پلتفرم متاتریدر ۵ اوتت مارکتس، می‌توانید به‌راحتی فیبوناچی را از منوی Insert → Fibonacci → Retracement انتخاب کرده و تنظیمات آن را شخصی‌سازی کنید. حتی می‌توانید رنگ خطوط، درصدها و برچسب‌ها را مطابق سلیقه خود تغییر دهید تا چارت تمیز و حرفه‌ای‌تری داشته باشید.

استفاده از فیبوناچی برای تعیین نقاط ورود و خروج

فرض کنید بازار مثل یک دریا باشد؛ با موج‌هایی که بالا و پایین می‌روند. وظیفه‌ی شما به‌عنوان یک تریدر این نیست که با هر موج حرکت کنید، بلکه باید یاد بگیرید کجا موج برمی‌گردد و کجا ادامه پیدا می‌کند. در اینجا، فیبوناچی نقش قطب‌نمای شما را دارد.

وقتی قیمت در یک روند صعودی است، تریدرهای حرفه‌ای منتظرند تا بازار کمی اصلاح کند و سپس در سطحی خاص دوباره وارد خرید شوند. این سطح معمولاً جایی نزدیک به ۶۱.۸٪ یا ۵۰٪ فیبوناچی اصلاحی است. چرا؟ چون این همان نقطه‌ای است که احساسات بازار متعادل می‌شود — خریداران تازه‌نفس وارد می‌شوند و فروشندگان از بازار خارج.

برای خروج از معامله هم همین منطق برعکس می‌شود. اگر با فیبوناچی گسترشی (Extension) تارگت‌های خود را مشخص کنید، سطوح ۱۲۷٪ یا ۱۶۱.۸٪ معمولاً مناطق خوبی برای بستن بخشی از سود یا جابه‌جایی حد ضرر (Stop Loss) هستند.

ترکیب فیبوناچی با حمایت و مقاومت

یکی از مطمئن‌ترین روش‌ها برای اعتبارسنجی سطوح فیبوناچی، ترکیب آن با نواحی حمایت و مقاومت است. اگر سطح ۶۱.۸٪ فیبوناچی با یک ناحیه‌ی حمایتی قدیمی هم‌پوشانی داشته باشد، احتمال واکنش قیمت در آن نقطه به‌مراتب بیشتر است. تریدرها به این نواحی می‌گویند Confluence Zones — یعنی «منطقه‌ی همگرایی عوامل تکنیکال». در این مناطق، چند ابزار مختلف یک پیام مشابه می‌دهند: بازار آماده‌ی چرخش است.

تأیید با پرایس اکشن و کندل‌ها

فیبوناچی بدون پرایس اکشن مثل نقشه‌ای بدون قطب‌نماست. وقتی قیمت به یکی از سطوح فیبوناچی رسید، منتظر تأیید رفتاری بازار باشید:

• تشکیل کندل بازگشتی مثل Pin Bar یا Engulfing
• کاهش حجم معاملات در محدوده‌ی اصلاح
• شکست دوباره در جهت روند اصلی

این نشانه‌ها یعنی بازار آماده‌ی حرکت است و شما می‌توانید با اطمینان بیشتری وارد شوید.

مزایا و محدودیت‌ها

ابزار فیبوناچی یکی از دقیق‌ترین و پرکاربردترین ابزارها در تحلیل تکنیکال است، اما نه بی‌نقص. اگر بدون توجه به ساختار بازار یا اخبار اقتصادی از آن استفاده کنید، ممکن است سیگنال‌های اشتباه بگیرید. فیبوناچی زمانی مؤثر است که در بستر روند و با سایر ابزارها ترکیب شود — درست مثل یک نقشه که باید آن را در مسیر درست به‌کار ببرید.

در متاتریدر اوتت، رسم فیبوناچی و ترکیب آن با سایر ابزارها (حمایت و مقاومت، اندیکاتورها، یا ترندلاین‌ها) بسیار آسان است. به همین دلیل، بسیاری از معامله‌گران تازه‌کار در اوتت تمرین خود را از همین ابزار شروع می‌کنند؛ چون به آن‌ها یاد می‌دهد چطور بازار را مرحله‌به‌مرحله بخوانند.

 فیبوناچی، پلی میان منطق و احساس بازار

در دنیای پرهیاهوی فارکس، جایی که هر حرکت قیمت می‌تواند حاصل تصمیم میلیون‌ها نفر باشد، ابزار فیبوناچی به شما کمک می‌کند تا منطق را در میان این آشوب پیدا کنید.
این ابزار ساده اما قدرتمند، مثل نقشه‌ای است که مسیر بازگشت‌ها و ادامه‌های روند را پیش‌بینی می‌کند. چه تازه وارد دنیای تحلیل تکنیکال شده باشید و چه سال‌ها تجربه داشته باشید، درک درست از سطوح فیبوناچی اصلاحی یکی از گام‌های ضروری برای تبدیل شدن به تریدری منظم و دقیق است.

در پلتفرم متاتریدر اوتت مارکت می‌توانید به‌راحتی فیبوناچی را روی نمودار رسم کنید، تحلیل خود را بسازید و با ترکیب آن با ابزارهایی مثل حمایت و مقاومت یا پرایس اکشن، دیدی عمیق‌تر از رفتار بازار به دست آورید. تمرین مداوم روی حساب دمو، بهترین راه برای یادگیری عملی و درک واقعی مفهوم فیبوناچی است.

در نهایت، فیبوناچی فقط یک ابزار نیست — بلکه پلی است میان احساسات بازار و منطق تحلیل؛ ابزاری که اگر درست درک شود، می‌تواند مسیر شما را از یک بیننده‌ی چارت به یک تحلیل‌گر واقعی تغییر دهد.

 

❓ سؤالات متداول

آیا فیبوناچی همیشه دقیق است؟

خیر. سطوح فیبوناچی نقاط احتمالی بازگشت قیمت را نشان می‌دهند، نه قطعی. دقت آن زمانی بالاست که با ابزارهای دیگر مانند حمایت و مقاومت یا پرایس اکشن ترکیب شود.

بهترین تایم‌فریم برای فیبوناچی چیست؟

هیچ تایم‌فریم ثابتی وجود ندارد، اما معمولاً در نمودارهای H1 تا Daily عملکرد بهتری دارد. در تایم‌فریم‌های خیلی کوچک، نویز بازار باعث کاهش دقت می‌شود.

تفاوت بین فیبوناچی اصلاحی و گسترشی چیست؟

فیبوناچی اصلاحی برای پیدا کردن پایان اصلاح قیمت استفاده می‌شود، در حالی که فیبوناچی گسترشی برای تعیین تارگت‌های قیمتی آینده کاربرد دارد.

آیا استفاده از فیبوناچی در متاتریدر دشوار است؟

اصلاً. ابزار فیبوناچی در پلتفرم متاتریدر به‌صورت پیش‌فرض قرار دارد. تنها با چند کلیک می‌توانید آن را روی چارت رسم و سطوح را مشاهده کنید.

آیا فیبوناچی در بازارهای دیگر هم کاربرد دارد؟

بله. این ابزار فقط مخصوص فارکس نیست — در تحلیل سهام، کریپتو، طلا و شاخص‌ها نیز برای شناسایی سطوح بازگشت و تارگت قیمتی استفاده می‌شود.