تفاوت معاملات اسپات و فیوچرز چیست؟

بازارهای مالی همیشه پر از اصطلاحات، ابزارها و روش‌های مختلف معامله‌گری است؛ اما دو مفهوم پایه‌ای وجود دارند که تقریباً همه معامله‌گران با آن‌ها سروکار دارند: معاملات اسپات (Spot) و معاملات فیوچرز (Futures) .
اگر بخواهیم ساده و قابل‌فهم بگوییم معاملات اسپات یعنی خرید و فروش واقعی و فوری دارایی.
در اسپات، شما یک دارایی را همین الان می‌خرید و مالک آن می‌شوید. اما معاملات فیوچرز معامله روی آینده است. یعنی قراردادی می‌بندید برای خرید یا فروش یک دارایی در زمانی مشخص از آینده، آن هم با قیمتی که همین امروز تعیین می‌شود. این دو روش معامله هرچند در نگاه اول شبیه هم هستند، اما از نظر زمان تسویه، میزان ریسک، امکانات معامله، نحوه سود و ضرر و سبک سرمایه‌گذاری تفاوت‌های بسیار مهمی دارند. شناخت این تفاوت‌ها برای هر معامله‌گر ضروری است؛ چون انتخاب اشتباه می‌تواند روی سودآوری و مدیریت ریسک شما تأثیر جدی بگذارد.

معاملات اسپات چیست؟

معاملات اسپات (Spot) ساده‌ترین و قدیمی‌ترین نوع معامله در تمام بازارهای مالی است. در این نوع معامله، شما دارایی را همین الآن، با قیمت همین لحظه بازار خرید و فروش می‌کنید و مالکیت آن فوراً به شما منتقل می‌شود.
وقتی شما در یک صرافی یا بروکر، یک دارایی مثل بیت‌کوین، طلا، سهام یا هر دارایی دیگری را می‌خرید، یعنی وارد معامله اسپات شده‌اید. اسپات شفاف، مستقیم و بدون پیچیدگی است و به همین دلیل معمولاً اولین انتخاب معامله‌گران تازه‌کار محسوب می‌شود. چطور کار می‌کند؟
در اسپات شما قیمت لحظه‌ای بازار را می‌بینید، تصمیم می‌گیرید بخرید یا بفروشید
همان لحظه دارایی را دریافت یا منتقل می‌کنید. برای نگهداری، معامله یا انتقال آن آزادید.
در این روش، خبری از قرارداد، تاریخ سررسید یا شرایط پیچیده نیست؛ یک خرید و فروش واقعی و ساده انجام می‌شود. مثال ساده
فرض کنیم قیمت بیت‌کوین ۷۰٬۰۰۰ دلار است. شما ۰.۰۱ بیت‌کوین می‌خرید. بلافاصله این مقدار به کیف پول شما اضافه می‌شود، اگر قیمت بالا برود، سود می‌کنید؛ اگر پایین بیاید، دارایی شما هم ارزشش کمتر می‌شود. اما چیزی بیشتر از مقدار سرمایه اولیه‌تان از دست نمی‌رود.
در خیلی از بروکرها، مثل اوتت مارکت، شما می‌توانید هم معاملات اسپات سهام ها را در حساب استاک داشته باشید و هم ابزارهای حرفه‌ای‌تر مثل CFD را تجربه کنید.

معاملات فیوچرز چیست؟

معاملات فیوچرز (Futures) نوعی معامله مبتنی بر قرارداد است. در این نوع معامله، شما تعهد می‌کنید که یک دارایی را در تاریخ آینده و با قیمتی که امروز مشخص می‌شود خرید یا فروش کنید.
برخلاف اسپات که مالکیت واقعی و فوری دارایی را به شما می‌دهد، در فیوچرز شما یک قرارداد روی قیمت آینده معامله می‌کنید، نه خود دارایی را. در واقع، معاملات فیوچرز شبیه این است که شما روی آینده قیمت شرط می‌گذارید بالا می‌رود یا پایین می‌آید؟ و بسته به پیش‌بینی شما، سود یا ضرر ایجاد می‌شود.
چطور کار می‌کند؟ در سیستم فیوچرز شما وارد یک قرارداد می‌شوید:
· این قرارداد تعهد دارد که در آینده تسویه شود
· قیمت امروز مشخص است
· شما می‌توانید با حرکت قیمت، سود یا ضرر کنید
· لازم نیست دارایی واقعی را داشته باشید
برخلاف اسپات، اینجا شما دارایی واقعی مثل بیت‌کوین یا طلا را نمی‌خرید؛ بلکه فقط از نوسان قیمت آن سود یا ضرر می‌گیرید. مثال ساده: فرض کنید قیمت طلا ۲۵۰۰ دلار است. شما یک قرارداد فیوچرز در جهت رشد باز می‌کنید (Long).
اگر طلا ۲۵۰۰ → ۲۵۶۰ دلار شود، با اهرم ۱۰ ممکن است ۲۰ تا ۳۰ درصد سود کنید.
اما اگر طلا فقط کمی ریزش کند، مثلاً ۲۵۰۰ → ۲۴۷۵ دلار، احتمال دارد حساب شما لیکوئید شود.

تفاوت‌های کلیدی معاملات اسپات و فیوچرز

موضوع مقایسه: معاملات اسپات (Spot)، معاملات فیوچرز (Futures)
۱. مالکیت دارایی
مالکیت واقعی و فوری دارایی را دریافت می‌کنید.
مالکیت ندارید؛ فقط قرارداد روی قیمت آینده است.
۲. زمان تسویه
تسویه فوری در لحظه معامله.
تسویه در تاریخ آینده یا در قراردادهای دائمی با Funding.
۳. امکان استفاده از اهرم
بدون اهرم؛ ریسک محدود به سرمایه واردشده.
امکان استفاده از اهرم چندبرابری؛ ریسک و سود بیشتر.
۴. احتمال لیکویید شدن
هیچ‌وقت لیکویید نمی‌شوید.
احتمال لیکویید شدن وجود دارد و ممکن است کل سرمایه پوزیشن صفر شود.
۵. سود از ریزش بازار
فقط از رشد قیمت سود می‌گیرید.
امکان سود از رشد (Long) و ریزش (Short) وجود دارد.
۶. مناسب برای چه افرادی؟
تازه‌کارها، سرمایه‌گذاران بلندمدت، افراد کم‌ریسک، کسانی که مالکیت واقعی می‌خواهند.
حرفه‌ای‌ها، تریدرهای روزانه، افراد مسلط به مدیریت ریسک و پرایس‌اکشن.
۷. نوسان‌پذیری و ریسک
ریسک کمتر و نوسان مطابق بازار.
نوسان و ریسک بسیار بالا به دلیل اهرم.
۸. سرمایه موردنیاز
نیاز به پرداخت کامل یا بخشی از قیمت دارایی.
با سرمایه کم هم قابل شروع است چون اهرم دارید.
۹. پیچیدگی
ساده، شفاف، بدون نیاز به دانش پیشرفته.
پیچیده؛ نیازمند دانش Margin، Liquidation، Funding و مدیریت ریسک.
۱۰. مناسب برای چه نوع سودی؟
مناسب برای هولد و سود میان‌مدت و بلندمدت.
مناسب معاملات کوتاه‌مدت و کسب سود سریع.

مزایا و معایب معاملات اسپات

معاملات اسپات به دلیل سادگی، شفافیت و نبود اهرم، یکی از محبوب‌ترین روش‌های معامله‌گری در تمام بازارهای مالی است.

مزایای معاملات اسپات
۱. مالکیت واقعی دارایی
با خرید در اسپات، شما صاحب واقعی دارایی می‌شوید؛ چه بخواهید آن را نگه دارید، چه به کیف‌پول منتقل کنید، چه بعدها بفروشید—همه‌چیز به اختیار خودتان است.
۲. ریسک پایین‌تر نسبت به فیوچرز
از آن‌جایی که اهرم وجود ندارد، ریسک شما همیشه محدود به میزان سرمایه‌ای است که وارد معامله کرده‌اید. نه بدهکار می‌شوید، نه لیکویید.
۳. مناسب برای تازه‌کارها
معاملات اسپات پیچیدگی خاصی ندارد. نه Funding دارد، نه Margin Call، نه Liquidation. همین باعث می‌شود بهترین نقطه شروع برای ورود به بازار باشد.
۴. مناسب برای هولد و سرمایه‌گذاری بلندمدت
سرمایه‌گذاران بلندمدت، مخصوصاً در بازارهایی مثل ارز دیجیتال، بیشتر از اسپات استفاده می‌کنند چون می‌توانند دارایی را برای ماه‌ها یا سال‌ها نگه دارند.
۵. شفافیت کامل قیمت
به‌جز قیمت لحظه‌ای بازار، هزینه اضافی پیچیده‌ای مثل نرخ تأمین سرمایه (Funding Rate) وجود ندارد.
۶. آزادی کامل برای انتقال دارایی
می‌توانید دارایی را:
· به کیف پول شخصی منتقل کنید
· در صرافی دیگر بفروشید
· یا برای استفاده در پروژه‌های دیگر نگه دارید

معایب معاملات اسپات
۱. عدم وجود اهرم
در اسپات نمی‌توانید با ۱۰۰ دلار مانند ۱۰۰۰ دلار معامله کنید. بعضی‌ها این را ضعف می‌دانند، ولی در واقع برای مدیریت ریسک عالی است.
۲. سود کمتر در کوتاه‌مدت
چون اهرم ندارید، سود شما فقط از نوسان واقعی بازار می‌آید و معمولاً نسبت به فیوچرز کمتر است.
۳. فقط از رشد بازار سود می‌گیرید
اگر بازار ریزشی باشد، در اسپات نمی‌توانید سود کنید؛ باید دارایی را نگه دارید یا بفروشید تا ضرر بیشتر نشود. در حالی که در فیوچرز می‌توانید از ریزش هم سود بگیرید.
۴. نیاز به سرمایه بیشتر
اگر بخواهید دارایی‌های گران‌قیمت (مثل بیت‌کوین، طلا یا سهام خاص) بخرید، باید مقدار مناسبی سرمایه داشته باشید. (البته در ارز دیجیتال می‌توان بخشی از دارایی را خرید.)

بیشتر بخوانید: بروکر چیست؟

مزایا و معایب معاملات فیوچرز

معاملات فیوچرز یکی از جذاب‌ترین اما در عین حال پرریسک‌ترین ابزارهای بازارهای مالی است.

مزایای معاملات فیوچرز

۱. امکان استفاده از اهرم (Leverage)
بزرگ‌ترین مزیت فیوچرز همین است. شما می‌توانید با مقدار کمی سرمایه، معامله‌ای بزرگ‌تر باز کنید. مثلاً با ۱۰۰ دلار و اهرم ۱۰، می‌توانید مثل ۱۰۰۰ دلار معامله کنید. این ویژگی می‌تواند سود شما را چند برابر کند—البته اگر درست مدیریت شود.
۲. امکان کسب سود از ریزش بازار
در فیوچرز می‌توانید پوزیشن Short باز کنید و از کاهش قیمت‌ها سود ببرید. مثلاً اگر بیت‌کوین در حال ریزش باشد، می‌توانید با Short کردن سود بگیرید؛ چیزی که در اسپات ممکن نیست.
۳. مناسب معامله‌گران کوتاه‌مدت
فیوچرز بهترین گزینه برای:
· اسکالپرها
· روزانه‌کارها (Day Traders)
· معامله‌گران نوسانی (Swing Traders)
چون نوسانات کوچک با اهرم تبدیل به سودهای بزرگ‌تر می‌شود.
۴. نیاز به سرمایه اولیه کمتر
برای معامله در فیوچرز لازم نیست قیمت کامل دارایی را داشته باشید. با چند ده دلار هم می‌توان وارد موقعیت شد، مخصوصاً در قراردادهای کراس یا ایزولیت.
۵. انعطاف‌پذیری بالا در مدیریت معامله
در فیوچرز ابزارهای زیادی وجود دارد:
· مدیریت مارجین
· جابه‌جایی بین کراس و ایزولیت
· تغییر اهرم
· باز کردن پوزیشن دوطرفه
· تسویه یا کاهش حجم پوزیشن
همین ابزارها آن را برای حرفه‌ای‌ها بسیار محبوب می‌کند.

معایب معاملات فیوچرز

۱. ریسک بسیار بالا
اهرم همان‌قدر که جذاب است، خطرناک هم هست. بازار فقط کمی خلاف جهت حرکت کند، ممکن است پوزیشن شما وارد خطر لیکویید شدن شود. در اسپات چنین چیزی وجود ندارد.
۲. احتمال لیکویید شدن
در فیوچرز اگر مارجین کافی نداشته باشید، صرافی کل معامله را می‌بندد و سرمایه پوزیشن صفر می‌شود. این دقیقاً همان نقطه‌ای است که بسیاری از معامله‌گران تازه‌کار را از بازار خارج می‌کند.
۳. نیاز به دانش حرفه‌ای
برای معامله‌گری موفق در فیوچرز باید از این موارد آگاه باشید:
· ریسک‌به‌ریوارد
· حد ضرر و حد سود
· مدیریت مارجین
· تحلیل تکنیکال پیشرفته
· روان‌شناسی معامله
· Funding Rate
به همین دلیل برای افراد بی‌تجربه مناسب نیست.
۴. استرس و فشار روانی بیشتر
نوسانات بازار وقتی با اهرم ترکیب می‌شود، هیجانات و اضطراب معامله‌گر را چند برابر می‌کند. فیوچرز برای کسی که از نظر ذهنی آماده نیست، می‌تواند آسیب‌زا باشد.
۵. هزینه‌های جانبی مثل Funding Rate
در فیوچرز دائمی (Perpetual)، شما بسته به شرایط بازار باید Funding پرداخت کنید یا بگیرید. این هزینه می‌تواند سود شما را کمتر کند یا حتی معامله را به ضرر برساند.

معیار انتخاب بین اسپات و فیوچرز

حالا که تفاوت‌های اساسی اسپات و فیوچرز را دیدیم، این سؤال پیش می‌آید:
برای من کدام بهتر است؟ اسپات یا فیوچرز؟
پاسخ کاملاً به تجربه، هدف، مدیریت ریسک و شخصیت معاملاتی شما بستگی دارد.

۱. میزان تجربه شما در معامله‌گری

اگر تازه‌کار هستید: اسپات، چون:
· ریسک کمتری دارد
· پیچیدگی فنی ندارد
· لیکویید نمی‌شوید
· مدیریت ساده‌تری دارد
تازه‌کارها معمولاً با اولین لیکوییدشدن در فیوچرز ناامید می‌شوند.
اگر حرفه‌ای هستید: می‌توانید وارد فیوچرز شوید، اگر:
· مدیریت ریسک را بلد باشید
· حد ضرر تنظیم کنید
· به‌اندازه کافی سرمایه داشته باشید
· از اهرم منطقی استفاده کنید
فیوچرز ابزار بسیار سودسازی خواهد بود.

۲. هدف شما از معامله‌گری

هدف: رشد آرام و بلندمدت → اسپات مناسب‌تر است، اسپات برای کسانی عالی است که می‌خواهند:
· هولد کنند
· روی ارزش آینده دارایی حساب کنند
· درگیر نوسانات شدید و فشار روانی نشوند
هدف: سود روزانه یا هفتگی → فیوچرز مناسب‌تر است
معامله‌گران فعال (Active Traders) با فیوچرز سریع‌تر به سود می‌رسند، البته با ریسک بالاتر.

۳. میزان تحمل ریسک (Risk Tolerance)

اگر ریسک‌پذیری پایین دارید → اسپات
چون:
· خبری از لیکویید نیست
· تا وقتی نفروشید، ضرر قطعی نمی‌شود
اگر ریسک‌پذیری بالا دارید → فیوچرز، اما فقط در صورتی که:
· اصول مدیریت ریسک را رعایت کنید
· از اهرم‌های پایین شروع کنید

۴. مقدار سرمایه شما

سرمایه کم دارید؟ → فیوچرز می‌تواند انتخاب باشد، اما با احتیاط با ۱۰ یا ۲۰ دلار هم می‌شود وارد فیوچرز شد، اما ریسک بالاست. تازه‌کارها معمولاً در این مرحله ضرر می‌کنند.
سرمایه متوسط رو به بالا دارید؟ → اسپات انتخاب امن‌تری است، چون مالکیت واقعی دارایی دارید و می‌توانید آن را نگه‌داری و منتقل کنید.

۵. زمان آزاد و سبک زندگی

زمان کمی برای بازار دارید؟ → اسپات
در اسپات نیاز نیست هر لحظه بازار را چک کنید.
زمان کافی و تمرکز بالا دارید؟ → فیوچرز
چون پوزیشن‌های فیوچرز نیاز به بررسی دائمی دارند، مخصوصاً با اهرم.

۶. شخصیت معاملاتی شما

اگر فرد آرام، صبور، منظم هستید → اسپات
اگر هیجانی، سریع، تحلیلی و فعال هستید → فیوچرز
معامله در فیوچرز شخصیت خاصی می‌خواهد و هر کسی با آن سازگار نمی‌شود.

۷. نوع بازاری که در آن هستید

بازار صعودی → اسپات بهترین بازدهی را می‌دهد
چون قیمت‌ها در بلندمدت رشد می‌کنند.
بازار ریزشی → فیوچرز کوتاه‌مدت سود بهتری می‌دهد
چون می‌توانید Short کنید و از ریزش سود بگیرید.

جمع‌بندی: اسپات یا فیوچرز — کدام بهتر است؟

معاملات اسپات و فیوچرز هر دو ابزارهای مهم و کاربردی در بازارهای مالی هستند. اما انتخاب بین آن‌ها کاملاً به شرایط، تجربه و هدف معامله‌گر بستگی دارد. اسپات مناسب کسانی است که دنبال معامله‌گری ساده، کم‌ریسک و مالکیت واقعی دارایی هستند. هیچ خبری از اهرم و لیکویید نیست و می‌توانید دارایی را در بلندمدت نگه دارید.
در مقابل، فیوچرز یک ابزار حرفه‌ای، هیجان‌انگیز و سودساز است—به شرطی که با مدیریت ریسک درست وارد شوید. اهرم می‌تواند سود شما را چند برابر کند، اما همان‌قدر احتمال از بین رفتن سرمایه نیز وجود دارد.
در هر دو روش، انتخاب یک بروکر یا صرافی معتبر اهمیت زیادی دارد. اگر می‌خواهید ببینید حساب متا تریدر بروکر چیست؟ و چگونه می‌توان در یک پلتفرم معتبر مثل اوتت مارکت معامله کرد، شناخت درست ابزارها و حساب‌های معاملاتی به تصمیم‌گیری بهتر شما کمک می‌کند.
در نهایت، مهم‌ترین نکته این است که همیشه با سرمایه‌ای وارد بازار شوید که توان از دست‌دادن آن را دارید، و هیچ‌وقت بدون استراتژی و مدیریت ریسک وارد معامله نشوید.

سوالات متداول

۱. آیا معاملات اسپات فقط برای ارز دیجیتال است؟

خیر.معاملات اسپات تقریباً در تمام بازارهای مالی وجود دارد: سهام، طلا، فارکس، کالاها، انرژی و البته ارزهای دیجیتال، هرجا که خرید و فروش واقعی و فوری یک دارایی انجام شود، معامله اسپات داریم.

۲. آیا معاملات فیوچرز همیشه با اهرم انجام می‌شود؟

تقریباً بله. در اکثر پلتفرم‌ها فیوچرز بدون اهرم معنا ندارد، چون اساس این نوع معامله بر پایه «معامله با مارجین» است. البته شما می‌توانید اهرم را روی ۱ یا ۲ هم تنظیم کنید، اما فیوچرز ذاتاً با مفهوم اهرم و مارجین گره خورده است.

۳. سود معاملات فیوچرز بیشتر از اسپات است؟

به‌صورت بالقوه بله، چون اهرم سود شما را چند برابر می‌کند. اما فراموش نکنید: هرجا احتمال سود چند برابر وجود دارد، احتمال ضرر چند برابر هم وجود دارد.
برای افراد باتجربه، فیوچرز سودآورتر است. برای تازه‌کارها، اسپات امن‌تر و مناسب‌تر است.

۴. آیا می‌توان همزمان در اسپات و فیوچرز سرمایه‌گذاری کرد؟

بله، اتفاقاً بسیاری از معامله‌گران حرفه‌ای این کار را انجام می‌دهند. شما می‌توانید بخشی از سرمایه را برای هولد در اسپات نگه دارید و بخشی را برای معاملات کوتاه‌مدت در فیوچرز استفاده کنید. این کار به مدیریت ریسک و تنوع سبد کمک می‌کند.

۵. کدام برای تازه‌کارها مناسب‌تر است؟

بدون شک معاملات اسپات. دلایلش:
· پیچیدگی کمتر
· بدون اهرم
· ریسک پایین‌تر
· بدون لیکویید شدن
· مناسب برای یادگیری پایه‌های معامله‌گری
وقتی تجربه بیشتری پیدا کردید و مدیریت ریسک را کاملاً یاد گرفتید، می‌توانید کم‌کم وارد فیوچرز شوید.